Su Ayak İzi Hesaplama

Su ayak izi hesaplama, önemli bir ölçüm olarak insanların etkinlikleri sonucunda tükettikleri su ve kirlettikleri su nedeniyle gerçekleştirilen ve belirli aşamalar sonucunda ortaya çıkarılan bir emisyon ölçümüdür. Suyun kullanımı ve kirlenmesi tarımda, endüstriyel sektörlerde ve evde temizlik, yıkanma, soğutma veya gıda kullanımı gibi noktalarda ortaya çıkmaktadır.

Günümüze kadar toplam su tüketimi ve kirliliği ile ilgili rakamlar bağımsız su talep eden ve kirleten faaliyetlerin toplamı ile ortaya çıksa da bugüne kadar net rakamlar pek sık kamuoyuna yansımamıştır. Tatlı su ise günümüze kadar ticarete daha çok yönlendirilirken, küresel bir pazar oluşturmakta ve aslında su kaynakları tüketicilerden kopuk bir hale gelmektedir. Çünkü örneğin pamuk Malezya’da yetişmese de ithal pamukla bu ülkede üretim yapıldığı için tedarik zinciri suyun kaynaklarının bu ülkeye ne kadar ulaştığı ve ne kadar tüketim yapıldığı da bu şekilde takip edilebilir.

Su Ayak İzi Nasıl Değerlendirilmektedir?

Su ayak izi değerlendirme çalışmalarında, mutlaka şeffaf seçimler yapılmalı, çalışmanın amaç ve kapsamı net bir şekilde ifade edilmelidir. Bu çalışmalar örnek olarak bir hükümetin yabancı su kaynaklarına bağlılığını belirlemek veya ithal su yoğun ürünlerin ülkeye giriş yaptığı bölgelerdeki su kullanım sürdürülebilirliğini öğrenmek için gerçekleştirilebilir.

Bazen bir nehir havzasında yetkililer havzadaki insan etkinlikleri ile ortaya çıkan su ayak izinin herhangi bir zaman çerçevesindeki çevresel akış gerekliliklerini ya da kalite standartlarını ihlal edip etmediğini öğrenmek için su ayak izi değerlendirmesi yapabilir. Bazen de bir şirket tedarik zinciri içerisindeki su kaynağı bağımlılığını ve zincir boyunca operasyonlardaki su sistem etkilerini azaltma açısından su ayak izi değerlendirmesi talep edebilir.

Su ayak izi değerlendirmesi sayesinde elde edilen faaliyetler arasında;

• Sunulan su ayak izi oranının çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik değerleri
• İşlem, ürün, üretici ya da tüketicinin su ayak izini ölçerek konumlandırma ya da belirli bir coğrafi alanda su ayak izinin yer ve zaman içindeki ölçümünü sağlama
• Bir yanıt stratejisi oluşturmak için etkinlik sağlar.

Su ayak izi değerlendirilerek insan etkinlikleri ya da belirli ürünlerin sudaki kirlenme veya kıtlık problemleriyle nasıl bir ilişkide olduğu analiz edilebilir. Aynı zamanda su perspektifi sayesinde faaliyet ve ürünlerin sürdürülebilir hale gelmesi için neler yapılabileceği görülebilir.

Su ayak izi değerlendirmelerinde ilgi odağı tedarik ve üretim zincirindeki belirli bir proses, bir tüketicinin su ayak izi, bir tüketici grubunun ya da tüm ekonomik sektörün su ayak izi olabilir. Bazen bir il, bir su toplama havzası veya nehir havzasındaki bir coğrafi alanın su ayak izi incelenebilir. Bu tarz bölgelerde toplam su ayak izi için bölgedeki birçok farklı sürecin ayak izi toplamları ele alınır.

Su ayak izi değerlendirmesi temel olarak bir analiz gerçekleştirmek için kullanılır. Bu anlamda elde edilen araç çerçevesinde su ayak izi değerlendirmesi bir iç görü elde edilmesine yardımcı olur yani insanlara yapılacakları söylemez. Değerlendirme su kıtlığı, su kirliliği ve alakalı problemlerle ilgili faaliyet ve ürünlerin durumunu, belirli faaliyet ve ürünlerin sürdürülebilir tatlı su için neler yapılarak katkı sağlayabileceğini anlamaya yardımcı olmak için kullanılır.

Su Ayak İzi Aşamaları Nelerdir?

Bir su ayak izi değerlendirmesi için toplam olarak 4 farklı aşama yer alır.

Su Ayak İzi Değerlendirmesinde Hedefler Nelerdir?

Bu değerlendirmede genel hedeflere bakılacak olursa, öncelikle nihai hedefin ne olduğu, belirli bir aşamaya odaklanıp odaklanmadığı, ilgi kapsamının ne olduğu ve zamanlamanın nasıl yapılması gerektiği üzerinde durulur.

Sonrasında ise hedeflerde;

• Proses suyu ayak izi değerlendirmesi hedefleri yer alırken, hangi sürecin dikkate alınması gerektiği ve hangi ölçeğin kullanılması gerektiği hesaba katılır.
• Ürün su ayak izi değerlendirmesi yapılırken de hangi ürünün dikkatli alınması gerektiği, hangi ölçeğin kullanılması gerektiği, tüketicinin ya da topluluk su ayak izinin değerlendirilmesi gerektiği ve hangi topluluğun göz önüne alınca belirlenir.
• Coğrafi açıdan belirlenmiş bir alanda su ayak izi değerlendirilirken de alanın sınırları belirlendikten sonra ilgi alanı ortaya koyularak, değerlemenin hedefleri net bir şekilde ortaya çıkarılır.

Bir Ulus Dahilindeki Su Ayak İzi Ve Ulusal Tüketiminin Su Ayak İzi Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

Bu değerlendirmenin yapılması için öncelikle ilgi kapsamı göz önünde bulundurulur. Yani bir ulustaki ayak izi mi veya ulusal tüketimin su ayak izi mi değerlendirilecektir sorusunun cevabı sağlanır. Sonrasında ise ilgi alanı hesaba katılarak, ulusal su kıtlığı, sanal formda su ithalatı sayesinde ulusal su tasarrufu veya ulusal tüketimin su ayak izinin farklı ülkelerde nasıl etkiler oluşturduğu incelenebilir.

Bir İşletme Su Ayak İzi Değerlendirmesi Nasıl Yapılır?

Bir işletme için su ayak izi değerlendirmesi yapılacağı zaman öncelikle çalışmanın ölçeği göz önüne alınır. Yani bir şirketin tamamı mı ya da herhangi bir birimi mi incelenecektir. İlgi kapsamı çerçevesinde operasyonel veya tedarik zinciri su ayak izi gibi bir bölüm değerlendirilebilir. İlgi alanı kapsamında da kurumsal çevresel bir raporlama elde edilmesi, kritik su ayak izi bileşen belirlemesi yapılması veya ürün şeffaflığı ortaya çıkarılması gibi ilgi alanları bulunabilir.

Su Ayak İzi Muhasebesi Hangi Kapsamlara Sahiptir?

Su ayak izi hesaplaması sağlanırken envanter sınırları mutlaka net ve açık şekilde ortaya koyulmalıdır. Envanter sınırları içerisinde hesaplardan dahil edilecekler ve hariç tutulacaklar ifade edilir. Bu durum hesabın amacının ne olduğunu daha rahat ifade edecektir.

Su ayak izi hesaplamalarında aşağıdaki kontrol listesi ile bir oluşum gerçekleştirilebilir.

• Aranan su ayak izi mavi, yeşil ve veya gri renkli mi?
• Hangi düzeyde mekansal-zamansal açıklamalar yapılacak?
• İşletmeler ya da tüketiciler için dolaylı veya doğrudan su ayak izi incelemesi yapılacak mı?
• Tedarik zinciri hesaplamalarında geriye doğru giderken analiz nerede bitirilecek?
• Ele alınacak veri dönemi hangisi olacak?
• Uluslar için hesaplama yapılırken, ülke içindeki su ayak izi veya ulusal tüketimin su ayak izi değerlendirilebilir.

Su Ayak İzi Sürdürülebilirlik Değerlendirmesi Hangi Kapsama Sahiptir?

Bu çalışmalarda sürdürülebilirlik değerlendirmesi aşamasına gelindiğinde akla gelecek ilk soru sürecin hangi perspektiften ele alındığıdır. Bu çerçevede;

• Süreç coğrafi perspektiften ele alındığında, belirli bir bölgede ve genellikle bir nehir havzası gibi alanlarda su ayak izi sürdürülebilirliği incelenir. Çünkü bu inceleme sayesinde su ayak izi ile su kapasitesinin kolaylıkla karşılaştırılması, su kaynaklarının tahsis edilmesi ve yaşanabilecek çatışmaların meydana geldiği doğal birim elde edilir.
• Süreç ürün, tüketici veya üretici perspektifi üzerinden ele alınırsa, odak noktası genellikle bir coğrafi bölgedeki toplam su ayak izi üzerinde bulunmayacaktır. Bu çerçevede odak noktası keşfetmeye yönelik olarak bireysel sürecin, ürünün, tüketicinin ya da üreticinin büyük resme neler kattığı incelenir. Bu durumda da
  • İnsanlığın global su ayak izine bulunan bu su ayak izinin gereksiz bir katkıda bulunup bulunmadığı
  • Belirli bağlantı noktaları üzerinde bu su ayak izinin bir katkısı olup olmadığı incelenir.

Su Ayak İzi Karşılık Formülasyonu Hangi Kapsama Sahiptir?

Bu aşamada kapsam su ayak izinin türüne bağlı olarak belirlenir. Örneğin, coğrafi açıdan belirlenmiş bir alanda su ayak izi inceleniyorsa, ne kadar ve hangi zaman çizgisinde ve bu alandaki su ayak izini düşürmek için neler yapılabileceği soruları sorulabilir.

Kapsam belirlenirken özellikle kimin tepkisi noktasında da net olmak gerekir. Örneğin, insanların bir coğrafi bölgede su ayak izi hakkında fikir alışverişi gerçekleştirirken, ilk olarak akıllarına hükümetlerin neler yapabileceği gelmelidir.

Ayrıca bu kapsamda neler olduğu da incelenebilir. Örnek olarak şirketler, çiftçiler veya tüketiciler yapılması gereken şeyleri hükümetler arası işbirliği yöntemi ile gerçekleştirebilir. Bazen ulusal düzeydeki kapsamlarda farklı bakanlıklar da eylemler gerçekleştirilebilir. Müdahale tedbirlerini belirleyen kapsamlarda da tedbirlerin tanımlanacağı açıların ilk aşamadan itibaren net olması gerekmektedir.

Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Su yeryüzünde her zaman bir harekete sahip olurken, güneş ve rüzgar enerjisi ile birlikte topraktan ve su yüzeyinden sürekli bir şekilde de buharlaşmaya devam eder. Bir yandan bitkiler topraktaki suyu çekerken, bir yandan da yapraktaki stomalar aracılığıyla atmosfere vererek terleme sağlar. Buharlaşma ve terleme beraber gerçekleşirken bu süreç buharlaşma terlemesi olarak adlandırılır.

Atmosfer buharlaşma sayesinde bünyesindeki suyu arttırırken, yağış yöntemi ile de bünyesindeki suyu azaltır. Atmosferdeki bulutlar vasıtasıyla su buharı dünyanın etrafında dolaşmaya devam ederken, bir yerde buharlaşmış olan su bazen aynı yerde yağış olarak geri dönmeyecektir.

İnsanlar Tatlı Suyun Tahsisini Yaparken Neyi Neden Ölçmektedir?

Dünyada okyanuslardaki su ile karadaki su birbiri arasında bir döngü oluşturur. Okyanustan buharlaşan ve yağmurlar ile karaya inen su, sonuçta yine karaya ulaşır ve okyanustan tekrar karaya ulaşırken dünyadaki su hacmi genellikle eşit bir yapıya sahiptir.

Dünya genelinde insani amaçlar genellikle karada devam ettiği için de insanın tatlı suya ihtiyacı vardır. Hidrolojik döngü çerçevesinde de insanların tatlı su tahsisi gerçekleştirmesi gerekir. Bu tahsise örnek olarak bir nehir havzası düşünülürse, nehir ve kolları üzerinden boşalan tüm coğrafi alan göz önüne alındığında, tüm akış aynı çıkışa doğru ulaşır ve bir havza alanı elde edilir.

Bir toplama alanındaki toplam yıllık su mevcudiyetini hesaplamak için yıllık yağış hacmi gözden geçirilir. Bu noktada bazı küçük değişiklikler göz ardı edildiğinde, toplam yıllık yağış kısmi olarak evapotranspirasyon ve bazen de havzadan akış yoluyla su havzayı terk edebilir. Bu durumda insanlar hem akıntıyı hem de buharlaşma nedeniyle oluşan akışı kendine mal edebilir.

Tarım Ürünleri Veya Ağaçların Yeşil, Mavi Ve Gri Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Gıdalar, endüstriyel ürünler, giyim ürünleri veya yakıt gibi birçok amaç için tarım ürünleri ve ağaçlar kullanılır. Bu nedenle tarım ve ormancılık sektörü başlıca su tüketen sektörlerdir. Bu açıdan tarım ve ormancılık içeren ürünler de önemli bir su ayak izine sahiptir. Bu ürünlerde bilhassa mahsul veya ağacın yetişme su ayak izi incelenmelidir.

Tarım ve ormancılıkta evapotranspirasyon ölçümü için buharlaşma, toprak özelliği ve mahsul özelliği gibi veriler kullanılarak ampirik bir formül sayesinde ölçüm ve tahmin yapılabilir. Bir mahsulü büyütürken yeşil, mavi ve gri su ayak izlerinin tahminin yapılabilmesi için de aşağıdaki listede bulunan veri kaynaklarına ihtiyaç bulunur.

• İklim verileri
• Kırpma, toprak ve sulama haritaları
• Kırpma parametreleri
• Ekim verimleri
• Gübre ve pestisit uygulama oranları
• Alıcı su kütleleri için doğal konsantrasyon oranları
• Ortam suyu kalite standartları
• Giriş suyunun gerçek konsantrasyonu

Genel olarak ekin alanı konum bilgilerine ihtiyaç duyulsa da bu verileri toplamak zahmetli olduğundan dolayı değerlendirme kabataslak bir tahmine izin verirken, lokasyonlardan alınan veriler sayesinde ya da kolaylıkla ulaşılabilen bölgesel ortamlarla çalışma yapılabilir.

Ürün Su Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Bir ürünü üretmek için doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılan toplam tatlı su hacmi bir ürünün su ayak izini ortaya çıkarır. Tahmin yapılması için tüm üretim zinciri adımlarındaki su tüketimi ve kirlilik ön planda tutulur. Ürünlerde su ayak izi yeşil, mavi ve gri gibi bileşenlere ayrılır.

Tarım ürünlerinde su ayak izi ölçümü çoğu zaman m³/ton ya da l/kg şeklinde ifade edilir. Endüstriyel ürünlerde genellikle su ayak izi m³/US$ ya da parça başına su hacmi ile ifade edilebilir. Bazen de ürünlerde su ayak izi ifadesi için su hacmi/kcal ya da su hacmi/joule ifadeleri kullanılabilir.

Zincir Toplamı Yaklaşımı Nedir?

Adım adım elde edilen birikimle yaklaşıma göre daha basit olan fakat sadece bir üretim sistemi bir çıktı ürünü ürettiği zaman uygulanabilen sistem zincir toplamı yaklaşımıdır. Bu özel sistemde üretim sisteminin farklı işlem aşamalarıyla alakadar su ayak izleri bir araya getirilerek, sistemden kaynaklanan ürüne bağlantılı hale getirilir.

Adım Adım Birikimli Yaklaşım Nedir?

Bu yaklaşımda ise bir ürünün su ayak izi belirlemesinin yapılması için bu ürün açısından gereken girdi ürünlerin su ayak izleri ve işleme aşamasındaki işlem suyu ayak izi göz önüne alınarak hesaplama sağlanır. Yani örnek olarak bir çıktı ürünü için birkaç girdi ürünü bulunabilir. Bu kapsamda da girdi ürünlerinin su ayak izleri toplamı ile ve proses su ayak izinin toplamı ile çıkış ürün su ayak izi elde edilebilir.

Örnek olarak A isimli bir girdi ürününden işlem yapıldığında, B isimli bir ürün elde ediliyor. B ürünü için su ayak izi hesaplaması yapılması açısından girdi ürünleri i=1 ile A arasında numaralara sahiptir. A girdi ürünlerinin işlenmesi vasıtasıyla C çıktı ürünleri elde edildiği düşünülürse, çıktı ürünleri de b=1 ile C arasında numaralara sahip olacaktır.

Kaynak Kullanımı Nasıl Sağlanır?

Bir üretim prosesinde son ürünün su ayak izinin hesaplanması açısından tedarik zincirinin başladığı noktadan itibaren en orijinal kaynakların su ayak izlerinin hesaplanmaya başlanması en doğru yöntemdir. Sonrasında son ürünün su ayak izi hesaplanana kadar ara ürünlerde de su ayak izleri sırasıyla hesaplanarak işlem yapılır.

Bu hesaplama sisteminde ilk adımdan son adıma kadar girdi ürünlerin su ayak izlerinde yapılan işlemin proses su ayak izi de değişikliğe neden olabilir. Örneğin, bazen ıslak öğütme bazen kapalı soğutma bazen su buharlaşması gibi işlemler yapılabilir. Genel tahminleri kullanmak yerine bu hesaplamalarda kaynağında üretici ve fabrikalardan veriler alınarak hesaplama yapılması daha doğru olacaktır.

Bir Tüketici Veya Bir Tüketici Grubu İçin Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

İlk tüketici bir mal kullandığında veya bir hizmet ürettiğinde bunun için tüketimini gerçekleştirdiği ve kirlettiği toplam tatlı su hacmi bir tüketicinin su ayak izini oluşturur. Bir grup tüketici için su ayak izi hesaplanırken de bireysel tüketicilerin su ayak izleri toplanarak sonuç elde edilir.

Değişen analiz düzeylerinde tüketimdeki ürünlerin kaynağı bazen hassas şekilde izlenebilir. Eğer kaynak izi sürülmezse, tüketilen ürünler için su ayak izi konusunda küresel veya ulusal tahminleri göz önüne almak gerekecektir. Eğer ürün kaynakları izlenebilecekse, ürün su ayak izleri doğru tahminler ile elde edildiğinde daha iyi sonuçlar elde edilebilir.

Kişilere özel mal ve hizmetlerde su ayak izi için özel malın tüketicisine tahsis bir su ayak izi hesaplaması yapılır. Kamu malları ve hizmetlerinde ise su ayak izleri hesaplamasında her bir tüketicinin payına göre tüketicilere su ayak izi oranları tahsis edilir.

Belirlenmiş Bir Coğrafyada Su Ayak İzi Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Belirlenmiş bir coğrafi alan içerisindeki sınırlar dahilindeki toplam tatlı su tüketimi ve kirlilik bu alandaki su ayak izini ifade eder. Bu açıdan mutlaka coğrafi alanın sınırları net olarak belirlenmelidir. Belirlenen alan bir kent, bir eyalet, bir ülke veya bir idari mekan olabilir.

Bir coğrafi alandaki su ayak izi bölgede su kullanan tüm süreçlerden alınan proses su ayak izleri toplanarak elde edilir. Bunun sonucunda;

• Eğer pozitif bir sanal su dengesi ortaya çıkıyorsa, farklı alanlara net bir sanal su akışı bulunuyordur.
• Negatif bir denge ortaya çıkıyorsa, sanal su net olarak çıkış gerçekleştiriyordur.
• Eğer brüt bir sanal su ithalatı ile karşılaşılıyorsa, bu durum çok ilginç olacaktır. Çünkü bu durumda sanal su ithali ile birlikte alan içerisinde su tasarrufu ortaya çıkar. Bu kapsamda da bölge dışında bulunan insanların tüketimi sayesinde elde edilen su ayak izi belirlenecektir.