Temiz Enerji Nedir?
Kavram olarak adından anlaşılacağı üzere çevreye kirlilik etkisi oluşturmayan temiz enerji sıfır emisyon üretimine sahip ve yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerji olarak ifade edilebilir. Mantıksal olarak temiz enerji kullanıldığı zaman atmosferi kirletmeyecek çevre dostu bir yapıya sahiptir. Bununla birlikte de enerji verimliliği açısından tasarruf edilen enerji de temiz enerji olarak adlandırılabilir.
Temiz enerji olarak günümüzde kullanılan kaynaklar arasında temel çerçevede güneş enerjisi, jeotermal enerji, rüzgar enerjisi, biyokütle enerjisi, hidroelektrik ve hidrojen enerjisi gibi kaynaklar yer alır. Tahmin edildiği üzere de bu kaynakların en temel özelliği olarak, çevreye olumsuz bir etki göstermemeleri bulunmaktadır.
Günümüzde temiz enerji denildiğinde akla direkt olarak yenilenebilir enerji gelse de aslında bu iki kavram tamamen eş anlamlı değildir. Çünkü geniş çerçevede tüm yenilenebilir enerji kaynakları, temiz bir yapıya sahip olmayabilir. Örnek olarak hidroelektrik santral kurularak enerji elde edilmesi için kurulum bölgesinde inşaat faaliyetleri yapılması, bölgede ağaç kesimi gerçekleştirilmesi ve bazı tahribatlar oluşturulması gerekmektedir.
Dünya genelinde son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte daha düşük maliyetler ile temiz enerji elde etme fırsatı ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede özellikle bugüne kadar dünya enerji talebini karşılayan petrol ve kömür gibi fosil yakıtlar yerine artık iklim krizini de düşünerek, temiz enerji kaynakları daha fazla ön plana çıkmaya başlamıştır.
Dünya genelinde iklim krizi ile mücadele edebilmek için hedeflere sahip olan ülkeler, temiz enerji projelerine büyük yatırımlar gerçekleştirmektedir. Bu konuda önemli teknolojiler üzerinde çalışan farklı ülkeler de temiz enerji kullanımında özellikle küresel ısınmanın en önemli faktörlerinden biri olan karbon salımı miktarını azaltarak çevreye de büyük bir katkı sunmaktadırlar.
Temiz enerjinin Türkiye’deki kullanımına bakıldığında da özellikle coğrafi konum açısından Türkiye bu açıdan çok zengin bir yapıya sahiptir. Çünkü Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili olmakla birlikte yılın büyük bir bölümünde 81 vilayetin hepsine güneş ışınları verimli bir şekilde ulaşırken, zengin temiz enerji kaynakları elde edilmektedir.
Türkiye’de örnek olarak Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde güneş enerjisinden yüksek verim alma imkanı bulunurken, Trakya ve Ege Bölgesi hatta Çanakkale ve Afyon bölgelerinde çok yoğun rüzgar enerjisi fırsatı ve geniş jeotermal enerji rezervleri elde etmektedir. Özellikle ülkemiz toplam enerji ihtiyacını fosil kaynaklardan karşılayacak kadar yeterli kaynağa sahip olmadığı için temiz enerji potansiyelini değerlendirdiği takdirde enerjide dışa bağımlı olmadan ihtiyaçlarını karşılayabilir.
Temiz Enerji İçin Hangi Kaynaklar Kullanılabilir?
Temiz enerjinin elde edilebilmesi için daha önce bahsedildiği şekilde farklı kaynaklar yer alırken, karbondioksit ve metan gibi sera gazı emisyonu oluşturmayan ve çevreye zararlı etkiler oluşturmayan kaynaklar bu enerjiyi elde etmek için kullanmalıdır. Bu açıdan da temiz enerji kaynakları kısa kısa bahsedilerek yeniden gözden geçirilebilir.
- Güneş enerjisi bu konudaki ilk kaynağı oluştururken, bu enerji için uygulanan projelerde güneşten gelen ışık ve ısı elektrik enerjisine dönüşerek kullanılır hale getirilir. Bu proje için ihtiyaç duyulan güneş panelleri evler, iş yerleri veya herhangi bir bölgede enerji ihtiyacını karşılamak için tercih edilebilir. Hele ki Türkiye gibi yıllık güneşli gün sayısı çok fazla olan bir ülkede en fazla kullanılabilecek temiz enerji kaynağı olarak kabul edilebilir.
- Jeotermal enerji dünyada birçok farklı ülkede faydalanılan bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde de bu konuda imkanlar geniş bir yapıya sahip olmakla birlikte yer kabuğunun derin bölgelerinde ortaya çıkan ısı, sıcak su ve buhar sayesinde enerji elde edilir. Bu jeotermal kaynaklar elektrik ve ısı üretimi için kullanılırken, hem yenilenebilir hem ekonomik hem de çevre dostu bir yapıya sahiptir.
- Rüzgar enerjisi ise havada rüzgar nedeniyle oluşan basınç değişikliğinden yararlanarak elde ettiği hareketi rüzgar tribünleri vasıtasıyla elektriğe dönüştürür. Türkiye’de özellikle Trakya ve Ege bölgelerinde rüzgar santralleri çok sık kurulurken, farklı temiz enerji projelerine göre hem daha az alan isteyen hem de her mevsim enerji üretimi yapılabilen bir kaynaktır.
- Biyokütle enerjisi atık olarak adlandırılan tarım artıkları ve hayvansal atıklardan organik yöntemlerle yararlanma vasıtasıyla enerji elde edilmesidir. Bu yöntemde atık kesintisiz bir şekilde elde edildiği sürece güneş ve rüzgar enerjisi gibi kesintili değil sürekli bir enerji sağlama potansiyeli bulunmaktadır.
- Son olarak hidrojen enerjisi göz önünde bulundurulursa, hidrojen gazının işlenmesi vasıtasıyla enerji elde edilmektedir. Yakıt pillerinde hidrojen kullanımı vasıtasıyla sürdürülebilir ve temiz bir enerji kaynağı sağlanmaktadır.
Temiz Enerji Hangi Alanlarda Kullanılır?
Son yıllarda dünyanın birçok noktasında yaygın bir şekilde temiz enerji kaynaklarından faydalanarak enerji elde edilmektedir. Çünkü birçok dünya ülkesi ve birçok şirket karbon salımının düşük olduğu daha güvenilir bir dünya için iklim hedeflerine sahiptir. Aynı zamanda yeşil dönüşüme katılmak istemeleri nedeniyle de birçok şirket ve ülke temiz enerji projelerinde önemli yatırımlar yapmaktadır.
Temiz Enerji Kaynakları Hangi Alanlarda Kullanılmaktadır?
Enerji denildiğinde akla ilk olarak elektrik ihtiyacının karşılanması gelse de temiz enerji kaynakları bugün birçok farklı noktada da ihtiyacı karşılayacak bir yapıya sahiptir. Yani öncelikle elbette elektrik üretimi için temiz enerji kaynakları kullanılsa da aydınlatma, soğutma ve ısınma gibi birçok farklı işlem açısından da bu kaynaklardan yararlanmak mümkündür.
Temiz enerji kullanımında örnek olarak güneş panelleri vasıtasıyla güneş ışığından alınan enerji elektriğe dönüştürüldüğünde; bir binada hem aydınlatma hem de ısıtma gibi ihtiyaçlar karşılanabilir. Bugün güneş enerjisi bilindiği üzere farklı teknolojiler ile pil şarjı gerçekleştirilmesi, araçların şarj edilmesi, solar aydınlatmaların kullanılması gibi birçok alanda karşılaşılan bir yapı sağlamaktır.
Temiz enerji teknolojik yatırımlar sayesinde günümüzde hem evlerde hem de işletmelerde elektrik kullanımı ve ısıtma/soğutma gibi tüm ihtiyaçlarda gereken enerji altyapısını oluşturmak için kullanılabilen kaynaklar sağlamaktadır.
Temiz Enerjinin Önemi Nedir?
Artan dünya nüfusu ile birlikte özellikle Avrupa Birliği ülkeleri 2050 yılına ulaşan dönemde nötr bir kıta elde etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla çevreye, sağlığa, biyokütleye veya dünyaya zarar verebilecek birçok faktörün göz önüne alınmasıyla sürdürülebilir bir plan elde edilmesi gerekmektedir. Bu anlamda da dünya genelinde 2050 için öngörülen yenilenebilir enerji dağılımında bir daire grafik sistemi içerisinde;
- %30,9 oranda kara üstü rüzgar enerji santralleri
- %25 oranda güneş paneli
- %17,5 oranda deniz üstü rüzgar enerji santrali
- %8 oranda mesken çatı güneş enerji santralleri
- %7,4 oranda ticari veya devlet binalarında çatı güneş enerji santralleri
- %7,3 oranda yek-odaklı güneş enerji santralleri
- %3 oranda hidroelektrik kaynağı
- %0,5 oranda jeotermal enerji
- %0,4 oranında da dalga enerjisi ile enerji dağılımı elde edilmektedir.
Artan dünya nüfusuna bağlı her gün enerji kullanım talebi de artarken, yenilenemez fosil yakıtlar yerine ve bu benzer sınırlı kaynaklar yerine temiz enerji kaynakları daha avantajlı görülmektedir. Dünyada enerji sürdürülebilirlik imkanının elde edilebilmesi için temiz enerji kaynakları en ideal çözüm şeklinde daha yaygın hale gelmelidir.
Çevresel ve ekonomik anlamda birçok faydası bulunan temiz enerji, geçen her gün artan iklim krizi sorunuyla mücadelede fosil yakıtlara olan bağlılığı bitirebilmek ve etkili bir çözüm sağlamak için daha yaygın olarak kullanılmalıdır. İşletmeler karbonsuz geleceğin bir parçası olmayı hedeflerken, ülkeler ise temiz enerji kapasitelerini artırarak daha iyi yatırımlar yapmaya devam ederken bu kaynaklardan yararlanmalıdır.
Birleşmiş Milletler tarafından Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ifade edilirken, bu amaçlarda 7. maddeyi Erişilebilir ve Temiz Enerji oluşturmaktadır. Bu anlamda dünya genelinde temiz enerjinin kullanımı teşvik edilerek, daha geniş bir altyapı oluşturulması hedefi bulunmaktadır. Zira temiz enerji için yapılan yatırımlar sayesinde fosil yakıtlar sayesinde yürütülen küresel ekonomi ve ticaret sistemi radikal bir değişim yaşayabilir.
Karbon salınımında fosil yakıt kaynaklı elektrik üretimi çok büyük bir faktör oluştururken, temiz enerji dünyanın enerji talebini karşılamak açısından ana kaynak olarak görülmelidir. Bu sayede iklim krizine karşı da çok önemli bir adım atılması mümkün olacaktır.
Temiz enerji hem çevreye önemli bir fayda sağlamakta hem de teknolojik anlamda enerji kullanımında daha ekonomik bir faturalandırma ortaya çıkarmaktadır. Bu sayede yeni iş ve istihdam alanları sağlanırken, sürdürülebilir bir finans dönüşümü ile daha iyi sonuçlar elde edilebilir. Tüm bu çerçeve içerisinde avantajları ile birlikte değerlendirildiğinde, temiz enerji ile dönüşüm sağlanırsa; 2030 ve 2050 hedefleri açısından çok önemli bir adım atılabilir.
Temiz Enerji Hangi Avantajları Sağlar?
Fosil yakıtlara göre çoğu yenilenebilir enerji olmasıyla birlikte temiz enerji kaynaklarının avantajları arasında;
- Sıfır karbon salımı,
- Daha uygun bir maliyet,
- İnsan sağlığına zararsız enerji,
- Düşük sera gazı etkisi,
- Sınırsız bir kapasite,
- Sıfır hava kirliliği,
- Fosil yakıt ihtiyacının ortadan kalkması,
- Doğal dengenin korunması,
- Sürdürülebilir kalkınmanın önemli oranda desteklenmesi noktaları bulunmaktadır.
Temiz Enerji Hangi Dezavantajlara Sahiptir?
Temiz enerji sürdürülebilir bir enerji politikası için birçok avantaja sahip olsa da bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Bu ayrıntılara da kısaca değinmek gerekirse;
- Belirli coğrafya ve iklimlerde sınırlamaları bulunur.
- Bazı temiz enerji projelerinde çok yüksek kurulum maliyetleri vardır.
- Temiz enerjinin depolanması için sınırlı bir depo kapasitesi yer almaktadır.
- Bazı kaynaklarda mevsim ve hava durumuna bağlı olarak enerji kesintileri ile karşılaşılabilir.
